Auping koploper in circulair ondernemen: Nooit meer matras of bed bij het afval

Beddenmaker Koninklijke Auping in Deventer werkt volgens het circulaire bedrijfsmodel cradle-to-cradle. Alle grondstoffen van zowel bedden als matrassen moeten worden hergebruikt. In 2020 wil het bedrijf, dat volledig centraliseerd en puur vraaggestuurd werkt, alleen nog maar recyclebare producten maken op hernieuwbare energie. Duurzaam produceren forceert volgens CEO Aart Roos nieuwe vormen van innovatie en  samenwerking. 'Ook consumenten vragen om eerlijke producten. Ze betalen voor slaapcomfort, niet voor verspilling en CO2 uitstoot.' En waarom zou de consument binnenkort niet lig-uren kopen in plaats van een bed?

Door Loek Kusiak

'Een energieke dag,' zegt Aart Roos, CEO van beddenfabrikant Auping in Deventer, 'begint met een gezonde nachtrust. Iedereen heeft een bed en een matras nodig. Een auto kun je gerust laten staan.  En ook een terras met vloerverwarming om 's winters bij min vijf graden buiten te zitten reken ik niet tot de eerste levensbehoeften. Dus wanneer je zoals wij in een industrie zit die qua levensbehoefte onvermijdelijk is, moet je je ook verantwoordelijk voelen voor de 1,2 miljoen matrassen die ieder jaar in ovens in Nederland verbrand worden, een stapel duizend keer zo hoog als de Eiffeltoren en goed voor bijna 50 duizend ton CO2-uitstoot. Als we in Nederland in 2020 ook 80 tot 90 procent reductie van CO2 willen realiseren, dan is circulair ondernemen een keuze die onontkoombaar is.'

Roos wil er geen misverstand over laten bestaan: 'Wanneer we niet stoppen met het opslorpen en verspillen van grondstoffen, hebben we straks vier planeten voor de wereldbevolking nodig. Steeds meer consumenten begrijpen dat. Dus wenden ze zich tot eerlijke bedrijven en producten.'

Volgens het kabinet moet in 2030 het gebruik van grondstoffen zoals metalen, olie of mineralen in industriële productieprocessen met 50 procent verminderd zijn. 'Maar terwijl de politiek treuzelt met concreet en stimulerend beleid, zie ik steeds meer bedrijven, vooral in het midden- en kleinbedrijf, het voortouw nemen met initiatieven om duurzamer te produceren.'

Van zijn engagement met duurzaamheid getuigde Roos al in de tijd dat hij functies in het management vervulde bij witgoedfabrikant Whirlpool en bierbrouwer Grolsch. In 2012 kwam hij aan het roer staan van Auping. De beddenfabriek had een aantal moeilijke jaren achter de rug, met de nodige directiewisselingen. 

Sinds zijn aantreden geldt Roos (54, economie Erasmus Universiteit) als een visionair vlaggendrager van de Cradle-2-Cradle filosofie van Michael Braungart waar het familiebedrijf Auping (350 werknemers) zich door laat inspireren. Daarbij krijgt Auping hulp van EPEA, het door Braungart opgericht onderzoeks- en adviesbureau rondom C2C. De keuze bij Auping voor circulair ondernemen voor C2C was feitelijk al in 2010 gemaakt. Maar aansprekende, zichtbare resultaten had dat nog niet opgeleverd toen Roos binnenkwam. Het belang van duurzaamheid moest tot in de haarvaten van alle afdelingen doordringen, vond Roos, en kon niet een afgebakend of geïsoleerd terrein van één persoon in de hoedanigheid van manager duurzaamheid zijn.

Familietraditie

Roos: 'Duurzaamheid is de verantwoordelijkheid van iedereen. Onderschat ook nooit hoeveel  creatieve denkkracht in medewerkers zit. Duurzaamheid begint met een eerlijke en goede kwaliteit van productdesign, grondstoffen, materialen. Kies ik voor re-use of kies ik voor make to waste volgens de lineaire waardeketen die bijdraagt aan de uitputting van onze planeet? Maak ik iets voor de wegwerpcultuur, of produceer ik iets dat ook te repareren is, dat lang meegaat? Een product ook waarvan componenten te hergebruiken zijn? Dat laatste sluit aan bij de familietraditie van Auping.'

Bij de oprichting in 1888 van de Eerste Nederlandsche Fabriek voor Stalen Gezondheidsmatrassen verwierf de Deventer smid Johannes Auping faam met de ontwikkeling voor het lokale ziekenhuis van een bed met een stalen spiraalbodem. Roos: 'Hij wilde iets  hygiënisch en van goede kwaliteit maken.  De gedachte om producten voor langdurig gebruik te maken, zat al in het DNA en is in de ruim 125 jaren erna verder uitgewerkt. Tweedehands Aupingbedden zijn vandaag de dag vanwege hun duurzame karakter ook een tophit op de site van Marktplaats.'

Een volledig duurzame bedrijfshuishouding is de ambitie van Auping voor 2020. Een circulaire bedrijfsvoering vraagt om een integrale benadering waarin alles tot in de details in beeld is en in elkaar haakt om te kunnen slagen. Roos: 'De recycle-filosofie in ons bedrijf stoelt op drie stromen. Hoe (her)gebruiken we onze grondstoffen? Elk afgedankte matras, ook als ze van een ander merk zijn, kan via het door Auping opgezette Take Back-inzamelsysteem weer terugkeren in de grondstofketen via recycle-partners, zoals Retour Matras. De recycling geldt ook voor het hout, het metaal en andere materialen aan het bed.'

De tweede stroom heeft betrekking op design voor dissassembly, ofwel:  kun je het bed als het is afgedankt ook makkelijk uit elkaar halen? De derde stroom is dat de materialen positief gedefinieerd moeten zijn. 'Daarbij gaat het,' legt uit Roos uit, 'om monomaterialen, of A-, B- of C-materialen, die niet vermengd moeten zijn met andere materialen, dus bijvoorbeed geen lijm met oliedragende oplosmiddelen in onze matrassen. Die lijm is een x-materiaal,  een besmet materiaal.'

Smart industry

 De Auping Essential, naar een ontwerp van het Duitse bureau Köhler-Wilms, was het eerste, volledig volgens de C2C-filosofie geproduceerde bed dat in Deventer van de band kwam. Het bed kreeg een zogeheten Silver certificate-label van C2C. Dat was overigens in de tijd, rond 2012,  dat Auping er nog drie verschillende productielocaties op na hield. Overbodig en niet efficiënt, vond Roos. Een van de eerste stappen – en ook de meest ingrijpende -  van de  duurzaamheidstransitie waar Auping doorheen is gegaan, was dan ook de samenvoeging van drie fabrieken –  Deventer, Deventer-Noord en Eindhoven - tot één centrale productielocatie, in Deventer-Noord. Hier wordt maatwerk geproduceerd op specifieke klantorder  met vakmanschap,  dat ook gebruik maakt van gereedschap uit de smart industry, zoals robots en gekoppelde ict-systemen.

Op de centrale locatie staat een naaiatelier voor de matrassen en boxsprings ('Het grootste naaiatelier van Nederland'), een werkplaats voor de uit FSC-gecertificeerd hout te fabriceren frames en een staalafdeling voor de spiraalbodems van de bedden. 'Deze centralisatie,' concludeert Roos, 'heeft onze flexibiliteit, innovatiekracht en klantgericht als onderneming in de maakindustrie enorm vergroot. De medewerkers communiceren beter met elkaar. Magazijnen hebben we ook niet meer. Alles is op bestelling en gaat meteen via Auping retailers naar de klant thuis.'

De concentratie van productie heeft Auping ook financieel geen windeieren gelegd. Draaide het bedrijf in de oude situatie  een omzet van 65 miljoen op in totaal 45.000 vierkante meter (drie locaties), de tegenwoordige omzet bedraagt 80 miljoen op 20 duizend vierkante meter.  Roos: 'Vroeger reden we met onze vrachtwagens 120.000 kilometer per jaar tussen onze twee Deventer locaties. Niet economisch en ook zeer milieuvervuilend, want onze wagens passeerden maar liefst twaalf basisscholen. Maar de klant willen we niet laten betalen voor CO2-uitstoot en verspilling, wel voor slaapcomfort.'

Energie en klimaatneutraal

De centralisatie kostte Auping een lieve cent, circa 25 miljoen euro, maar levert dan ook een forse energiebesparing op. Met 28 energiemaatregelen is 40 procent reductie bereikt in verbruik van elektriciteit en 90 procent in gas. Daarbij wordt maximaal gebruik gemaakt van warmte, koude en water door middel van warmte- en koudeopslag op 40 meter diepte, warmte- en koude-uitwisseling tussen gebouwen, vloerverwarming, hergebruik van restwarmte, heatpipes op het dak voor warm water en toiletten die spoelen met regenwater. Een dak met lichtkoepels zorgt via spiegels voor weerkaatsing van daglicht. Ledverlichting zorgt voor de rest. Voor de laatste tien procent op weg naar een klimaat neutrale energievoorziening wil Auping inzetten op biogas om volledig aardgasonafhankelijk te zijn, gecombineerd met zonne-  en windenergie. En als we meer energie opleveren dan we verbruiken, dan kunnen we ook de huizen in de buurt verwarmen.'

Naast de doelstelling voor recycling, kijkt Auping ook naar andere leveranciers dichter bij huis, 'onder de schoorsteen', om transportafstanden te minimaliseren en kostprijzen te verlagen. Van het aluminium onder meer, nodig voor de pootjes onder het bed. Dat komt niet langer meer uit Vietnam, maar wordt betrokken van regionale partners als Donk in Lopik en Roba Metals uit IJsselstein. Roba verwerkt in het aluminium 98 procent gerecycled staal.  Door afscheid te nemen van de Vietnamezen zijn de transportafstanden verkort van 1,5 miljoen kilometer per jaar naar 33.000 kilometer, een CO2-reductie van ruim 70 procent. Ook voor het lakken van de frames van de bedden, waar vroeger een oliegedragen niet C2C verantwoorde lak voor werd gebruikt, gingen we op zoek naar een alternatieve leverancier. Roos: 'Die  werd vlak over de grens gevonden, in Duitsland, bij een kleine verffabrikant die ook wilde innoveren. De grote verfleveranciers waar we ook aanklopten, vonden de uitdaging te groot en wat ze er zelf aan konden verdienen te marginaal. We hebben nu via onze Duitse leverancier watergedragen lakken in wel 17 kleuren. Bijkomend voordeel is dat we binnen de minuut kunnen overschakelen op een andere kleur. In plaats van dertig bekertjes afval hebben we nog maar een half bekertje afval.'

Lange reis

De supply chain, de keten van leveranciers, in kaart brengen, is een verreikende uitdaging voor bedrijven die C2C willen produceren, zegt Luc Kikkert, de supply chain manager bij Auping.

'Om tot duurzaam zakendoen te komen, heb je een volwassen inkooporganisatie nodig.  Met partners werk je aan een gemeenschappelijk doel en visie. De naamsbekendheid van Auping helpt natuurlijk wel mee bij de gezamenlijke reis naar een duurzame wereld. Bouwen aan allianties begint met de vraag of er een match is die overeenkomt met je eigen uitgangspunten en of de partner past bij onze logistieke eisen voor korte transportafstanden, binnen ons 'schoorsteengebied'. Is die match er, dan tekent de leverancier een code of conduct. Daaronder ligt dan het eigenlijke inkoopcontract voor het leveren van producten.'

Auping probeerde bij de start van C2C met bestaande partners door te werken. Toch moest van  ruim honderd van hen afscheid genomen geworden. Kikkert: 'Van de huidige circa 450  partners beschouwen we er circa  75 als strategische partners. Hen vragen we ook eventuele voorraden aan te houden zodat de productie in Deventer te allen tijde door kan gaan.'

Luc Kikkert omschrijft het verduurzamen van een keten als een 'marathon die veel geduld, onderzoek en doorzettingsvermogen' vergt.

'We weten bijvoorbeeld wel waar het rubberschuim voor in het matras vandaan komt, maar nog niet van welke plantage. We zijn nog afhankelijk van de transparantie van de partners, maar willen dat uiteindelijk zelf kunnen controleren. Misschien zijn bepaalde zaken wel certificeerbaar. Voor het dons in onze dekbedden gebruiken we nu de 'Responsible Down Standard: we weten waar het dons vandaan komt, hoe met de dieren wordt omgegaan.'

Voor het katoen gaat Auping aansluiten bij het 'Better  Cotton Initiative'. Daarmee verwacht het bedrijf de traceerbaarheid en een verantwoorde productie te borgen, ook op het gebied van werkomstandigheden en beloning van de plantagewerkers.

Kikkert: 'De kwaliteitsmanager van Auping rapporteert aan de plantmanager. Auping werkt vanuit het 'first time right principe'. De productieprocessen worden stopgezet als de kwaliteit van een onderdeel niet goed is. Op de afdeling sales kijkt een kwaliteitsmanager  vanuit klantperspectief naar het product. Bij  Supply Chain-management werken we volgens de kwaliteitsprincipes van PPAP (Production Part Approval Process), de methodiek die ook in de automotive gebruikt wordt. Hierbij kijk je vooral naar het proces van de toeleverancier, die bij elk product een document meelevert of alles volgens de afgesproken specificaties is gemaakt.'

Zelfsturende teams

De 15 duizend matrassen die Auping jaarlijks inzamelt zijn goed voor naar schatting 300.00o kilo aan grondstoffen en worden verwerkt bij een partner in Lelystad. De gerecyclede grondstoffen, zoals het zachte schuim (polyethers) worden verwerkt tot  judomatten of isolatiemateriaal. Het staal van de veren uit de springboxmatrassen gaat terug naar de staalindustrie. En van het textielafval op het naaiatelier maken de dames sinds enige tijd op eigen initiatief en naar eigen ontwerp sierkussentjes.

'Dit is ook een mooi voorbeeld,' zegt Aart Roos, 'van wat onze zelfsturende teams aan ideeën kunnen aanleveren. Er wordt minder materiaal verspild. Mensen maken minder fouten. En ze zijn gemotiveerder. Ze werken niet aan een hoekje van een matras, maar aan een specifieke klantorder. Ze weten voor wie ze het doen. Door medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven, verhoog je hun eigenwaarde en kunnen ze ook makkelijker zelf acteren.'

Auping's gedroomde businessmodel is dat bed en matras nadat de 'houdbaarheid' ervan zijn  verstreken – een matras gaat gemiddeld acht jaar mee –  retour worden genomen zodat alle materialen en grondstoffen zijn te hergebruiken. Volledige upcycling is de ambitie voor 2020.  'We werken nu al samen,' vertelt Roos,' met Landal GreenParks die onze boxsprings gebruiken in een deel van hun vakantiebungalows. Aan het einde van de levensduur worden de matrassen gerecycled. We onderzoeken nu de financiële kanten van een model waarbij ook consumenten lig-uren kunnen inkopen in plaats van eigenaar te zijn van het bed. Een mens slaapt eenderde van zijn leven, en goede slaap kan als basisbehoefte ook een service zijn waar je per maand of kwartaal voor betaalt. Net als een energiecontract of fitnessabonnement.'

------------------------------------------------------