'SLIMME GEMEENTE VERGT COMPLEXE OPLOSSINGEN'

Binnenlands Bestuur, Freek Blankena 28-11-2011

 
Hardnekkige maatschappelijke problemen kunnen op lokaal niveau slimmer aangepakt worden, stelt Erik Gerritsen in zijn proefschrift, waarop hij maandag promoveert. Hoewel er geen simpele oplossingen zijn, zijn er met een veranderkundige aanpak meer resultaten mogelijk.

Ongetemde problemen

Gerritsen beschrijft in zijn proefschrift 'De slimme gemeente nader beschouwd - Hoe de lokale overheid kan bijdragen aan het oplossen van ongetemde problemen' vier casussen. Het zijn voorbeelden van 'ontembare problemen' binnen gemeentelijke kaders: de crisisopvang van psychiatrische patiënten (GGD, GGZ, politie), de aanpak van het voortijdig schoolverlaten, de aanpak van overlast gevende multiprobleemgezinnen en de aanpak van de inburgering. Hoewel alleen de laatste in Amsterdam geen succes heeft opgeleverd, geldt voor al die casussen dat de overheid daarin weinig effectief is geweest. Een hiërarchische aanpak gericht op structuurveranderingen, expertmacht, onderhandelen en motivatie-instrumenten werkt doorgaans niet, maar de overheid leert daar weinig van.

Complex

"Er zijn grote problemen die niet kunnen worden opgelost door één organisatie. Maar je hebt niet minder organisaties nodig maar meer samenwerking", stelt Gerritsen, in het dagelijkse leven bestuursvoorzitter Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam en voormalig gemeentesecretaris van die gemeente. Simpele oplossingen zijn er niet. "Complexe problemen moet je met complexe oplossingen bestrijden. Waar 't mee begint maakt niet zoveel uit."

Leren

Hoe is die 'slimme overheid' dan te realiseren? Kern van de veranderingen die Gerritsen voorstaat, draait om 'het erkennen van elkaars belangen als legitieme belangen en om een zoektocht naar win-winoplossingen'. Leerprocessen en verandermanagement spelen een hoofdrol in het proefschrift.

Uitvoeringsgericht

Uit zijn aanbevelingen: 'Er is een oplossing die veel meer gebruikmaakt van een netwerkbenadering waarin ruimte wordt geboden voor uitvoerende partijen en burgers om in de lokale praktijk beter samen te werken en waarin gesneden wordt in overmatige bureaucratie in ruil voor afspraken over te behalen resultaten. Een aanpak die veel meer gebruik maakt van leren, zelforganisatie, de potentiële kracht van variëteit en het ontketenen van de altijd aanwezige positieve energie. Een oplossing in de kern gebaseerd op wat ik uitvoeringsgericht werken noem.' Voorwaarde is wel dat een einde komt aan de verkokerde financieringssystemen die in vele delen van de overheid gemeengoed zijn.

Compact

De plannen op het gebied van de compacte overheid en de decentralisatie van een aantal taken naar gemeenten vindt Gerritsen desgevraagd "een goede systeemingreep. Maar de compacte overheid gaat nogal veel over structuurwijzigingen en niet over hoe je de overheid aan het leren krijgt. Je moet elkaar eerst begrijpen om samen naar een probleenmoplossing toe te groeien." Het zo nodige 'verandermanagement' komt bij de overheid volgens hem te vaak 'op de laatste pagina'.

ICT

ICT kan een belangrijke rol spelen bij het domeinoverstijgend samenwerken. Er moet immers veel informatie uitgewisseld worden. "Ik houd een pleidooi voor complexe oplossingen, niet voor een simpele blauwdruk om de werkelijkheid mee te plaveien. ICT heeft de potentie in zich om de transactiekosten van samenwerking te verlagen."